نشست تخصصی «نقش و جایگاه نهادسازی در توسعه، رفاه و جلوگیری از ایجاد و تثبیت تله‌های فضایی فقر» برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه؛ نشست تخصصی نقش و جایگاه نهادسازی در توسعه، رفاه و جلوگیری از ایجاد و تثبیت تله های فضایی فقر (به ویژه در شکل سکونت‌گاه‌های غیررسمی) در روز دوشنبه 9 خرداد ماه 1401 برگزار شد و در ابتدای این نشست حمید رمضانی (مدیر گروه پژوهشی پژوهشگاه) ضمن اشاره به ضرورت برگزاری نشست‌هایی این چنینی، به معرفی کارگروه تخصصی سکونتگاه‌های غیررسمی پرداخت و بیان کرد اولین دستور کار این کارگروه برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی جهت تبادل نظرات و پرداختن به ابعاد مختلف مسئله اسکان غیررسمی است.

وی افزود با هدف یکپارچه سازی سیاست‌ها و برنامه‌ها در سکونت‌گاه‌های غیررسمی تا کنون دو سند راهبردی ملی - سال ۸۲ (سند توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی) و سال ۹۳ (سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی و نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری)- تهیه و تصویب شده که در این اسناد ایجاد ساز و کارهای هماهنگ کننده بخشی و میان بخشی برای تحقق مدیریت یکپارچه، تدوین برنامه واحد، کاهش تعارضات و غیره یک ضرورت مهم بوده است.

رمضانی تصریح کرد بر مبنای همین ضرورت دستور کار اولین نشست کارگروه تخصصی سکونت‌گاه‌های غیررسمی به نهادسازی اختصاص پیدا کرده است.

در ادامه کمال اطهاری (سخنران نشست) فراگیری دانش را در تمام سطوح مدیریتی و اجتماعی برای حرکت بر مدار توسعه امری ضروری دانست و گفت؛ در صورت وجود دانش فراگیر در جامعه می‌توان انتظار داشت ایده‌های کارا و اثربخش در ایجاد توسعه شناسایی و بکارگیری و ایده‌های نامناسب پایش و حذف شوند. پس از آن  اطهاری با اشاره به آمار‌هایی از وضع موجود سکونت‌گاه‌های غیررسمی این سکونت‌گاه‌ها را درگیر با مسئله تله فضایی فقر دانست و بیان داشت در بهترین حالت و حتی با آغاز رشد اقتصادی و افزایش تدریجی درآمد واقعی خانوارها همراه با سیاست اجتماعی شایسته، باید منتظر افزوده شدن بین ۱ تا ۱.۶ میلیون خانوار بر حجم تله‌های فضایی فقر تا سال ۱۴۰۵ بود؛ اما در صورت عدم سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب در زمینه‌های اقتصادی و سیاست اجتماعی، باید انتظار داشت بین ۱.6 تا ۲.4 میلیون خانوار بر حجم جمعیت تله‌های فضایی فقر افزوده شود.

اطهاری با ضمن اشاره به ضرورت توجه به اقتصاد و معیشت در روستا‌ها، ریشه بسیاری از مسائل و مشکلات از جمله افزایش جمعیت سکونتگاه‌های غیر رسمی را نداشتن برنامه مکان محور و بهره‌وری پایین در روستا‌ها دانست. وی در ادامه مباحث خود ایران را درگیر با مسائلی چون کاهش مشارکت در زنجیره ارزش جهانی(GVCs)، توان کم طبقه متوسط آسیب پذیر و کم‌درآمد در  افزایش سرمایه انسانی خود و پس‌انداز، نهادسازی‌های ناقص که توان پاسخ‌گویی به انتظارات جدید برای بهبود کیفیت خدمات عمومی را ندارند و وابستگی به سوخت فسیلی و خام‌فروشی دانست که منجر به ایجاد انواع تله‌های نوین توسعه مانند چرخه‌های باطل و تله‌های بهره‌وری، تله فقر و آسیب پذیری اجتماعی، تله نهادی و تله زیست محیطی در کشور شده است.

در این میان اطهاری فرایند علّی بحران ساختاری در توسعه کشاورزی و روستایی ایران را توضیح داد و آن را باعث بحران ساختاری در کشاورزی، روستا و محیط زیست، به خطر افتادن امنیت غذایی، اجتماعی و سیاسی، گسترش تله‌های فضایی فقر روستایی و شهری دانست. اطهاری در ادامه تصریح نمود بسیاری از چرخه‌های نهادی کشور اکنون در مرحله زوال و ساخت زدایی هستند و با عواملی چون غفلت داخلی، تحدید خارجی و از دست دادن باور به انگاره‌ی موجود، به سمت مرحله نابودی نهادی حرکت می‌کنند که باید جلو این فرایند گرفته شود.

اطهاری در انتها به تشریح فرایند ساختاری ایجاد و شکست تله‌های فضایی فقر در شکل سکونت‌گاه‌های غیررسمی پرداخت و رفع کاستی‌های نهادسازی جهت شکستن تله‌ی توسعه در برنامه هفتم توسعه و پیشگیری کامل از ایجاد تله فضایی فقر در دوره‌ای ده ساله (پیشگیری، پیش‌نگری و توانمندسازی و ساماندهی) را پیشنهاد داد.