سکونتگاه‌های غیررسمی محصول روابط و مناسبات اقتصادی – اجتماعی نامتعادل منطقه‌ای است

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه؛ سومین نشست تخصصی کارگروه سکونت‌گاه‌های غیررسمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی با عنوان «عدم تعادل فضایی و نقش آن در شکل‌گیری و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی» در روز دوشنبه 30 خرداد ماه ۱۴۰۱ از ساعت 14 به صورت حضوری و مجازی برگزار شد. در این نشست تخصصی حبیب جباری معاون امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه کشور و اردشیر گراوند پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی در سکونتگاه‌های غیررسمی به عنوان سخنران و ایرج قاسمی عضو هیات علمی پژوهشگاه به عنوان مدیر نشست حضور داشتند و به بیان مطالب خود پرداختند.

در ابتدا دکتر قاسمی در مورد هدف از برگزاری نشست و سوابق برگزاری نشست‌های تخصصی و ارتباط این نشست با نشست‌های برگزار شده قبلی پرداخت. در ادامه دکتر جباری به ارائه زمینه‌های نظری و مبانی توسعه و رابطه توسعه و عدم تعادل پرداخت و شاخص‌های کلان عدم تعادل منطقه‌ای در سطح کشور را بررسی کردند. وی افزود در این زمینه می‌توان نوعی عدم تعادل فضایی در سرزمین به ویژه در شاخص‌های فعالیت و جمعیت مشاهده کرد که نتیجه آن به شکل‌گیری پهنه‌های جمعیتی متراکم و جاذب جمعیت در برابر پهنه‌های کم تراکم و خالی از جمعیت در کشور بوده است. در پهنه‌های جاذب جمعیت و فعالیت، زمینه‌های شکل‌گیری و گسترش سکونتگاه غیررسمی وجود دارد. دکتر جباری در پایان مطالب خود به عوامل ارادی و غیرارادی در برنامه‌ریزی فضایی و نقش هر یک از این دو در بروز نابرابریهای فضایی پرداخت و پیامد این نوع نگرش را در شکل‌گیری سکونتگاه غیررسمی مورد ارزیابی قرار داد.
در ادامه نشست دکتر گراوند سخنرانی خود را با بررسی ریشه اصلی شکل گیری و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی را زمینه‌های مهاجرتی موجود در بین استانها و کشور آغاز کرد و گفت بر این اساس تفاوت زیادی بین شاخص‌های جمعیتی در شهرهای مرکزی استان و شهرهای دیگر وجود دارد که این تفاوت در همه استانها مشاهده می‌شود. وی افزود بنابراین انتظار این است که سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه نشینی در این شهرها توسعه یابد. شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی یکی از پیامدهای مهاجرت است. آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در پی این فرایند افزایش یافته است. ایشان راه کار تغییر روند کنونی را شکل گیری یا تغییر رویکرد نهادهای برنامه‌ریزی و توسعه در کشور می داند و گفت باید نهادهای هدایت کننده خارج از بدنه دولت و برای مردم تصمیم گیری کنند. وضعیت فعلی نشان می‌دهد که برنامه‌ها توسط نخبگان و برای دولت تدوین می‌شود. نتیجه چنین رویکردی تدوین برنامه‌هایی است که عملیاتی نمی‌شود. وی افزود نکته دیگری که باید تاکید شود تغییر رویکرد به سکونتگاههای غیررسمی از کالبدی به اجتماعی و اقتصادی است. سکونتگاههای غیررسمی بیش از آنکه نیاز به راه و مسکن داشته باشند نیازمند اشتغال و پیوندهای اجتماعی و فرهنگی است. با همه این احوال مداخله دولت در تامین اشتغال و مسکن و کاهش هزینه سکونت در حاشیه شهرها، باعث سرعت گرفتن مهاجرت و ایجاد جاذبه برای مهاجرت بیشتر و شکل گیری و گسترش سکونتگاهها خواهد شد.
دکتر قاسمی با توجه به مباجث مطرح شده در این نشست گفت غیررسمی بودگی و نگاه غیررسمی در برابر رسمی، موضوعاتی است که ساخته کارشناسان است. در حالی که این فرایند نتیجه عقلانی تصمیمات مردم در برابر سیاستهای کلان و خرد دولت و نهادهای عمومی است. سکونتگاه غیررسمی پدیده‌ای با سابقه در ایران است که از رویکردهای صرفا کالبدی، زیست محیطی به رویکردهای اجتماعی و فرهنگی گرایش پیدا کرده است.

گفتنی است علاقه‌مندان می توانند جهت مشاهده فیلم کامل این نشست با استفاده از نرم افزار Adobe connect به نشانی http://ac.ihss.ir/pylwfay7ypm6 مراجعه نمایند.