ضرورت تحقیقات کاربردی در علوم انسانی

دکتر سید رضا شاکری در گفتگو با سیناپرس گفت: گروه علوم سیاسی این پژوهشگاه از بدو تاسیس( سال 1381) دو شبکه برنامه ( برنامه های داخلی جهاد دانشگاهی و طرح های ملی) را ساماندهی کرده است. یک بخش از طرح های جهاد دانشگاهی داخلی است یعنی هریک از گروه های پژوهشی برای خود شبکه برنامه ای دارند که طبق آن برنامه ای کوتاه مدت( مثلا دوره سه ساله) را برای خود تعریف کرده اند؛20 درصد طرح های جهاد دانشگاهی داخلی است. هشتاد درصد باقی مانده طرح های این ارگان نیز با پروژه یابی و کسب پروژه از بازار تحقیقات از دستگاه ها و سازمان های دولتی انجام می شود و درآمدزایی صورت می گیرد.

وی افزود: شبکه برنامه نخست( برنامه داخلی) جهاد دانشگاهی که از همان ابتدای تاسیس آغاز کردیم مربوط به دولت ایران، جمهوری اسلامی ایران و جهانی شدن ایران است؛ طرحی که پیش از آن هیچ فرد یا ارگانی در مورد مطالعات دولت ایران پژوهشی انجام نداده بود. گروه پژوهشی علوم سیاسی این مجموعه با تیم شبکه علمی که در دانشگاه دارد به این نتیجه رسید که اکنون موضوع ضروری برای کشور، مساله جهانی شدن است زیرا ایران هیچ آمادگی در مقابل این مساله ندارد. از اینرو مساله جهانی شدن از ابعاد سیاسی و دولتی مورد مطالعه قرار گرفت و مولفه ها و پدیده هایی مانند اقوام، دولت، حاکمیت، هویت ملی، جنبش اجتماعی و جوانان را در مقیاس جهانی شدن ایران بررسی شدند. در نهایت این پروژه ها به صورت مقاله و کتاب درآمدند و حتی گزارش های راهبردی آن نیز به دستگاه ها ارسال شد. قطعا این تحقیقات بسیار تاثیرگذار هستند.

وی اظهارداشت: یکی از بخش های علوم انسانی، اثربخشی در مدیران است. علوم انسانی مانند علوم مهندسی نیست که متخصصان آن با قطعات کاملا روشن و ملموسی مانند رادار، دکل و ... در تماس باشند. در علوم انسانی نگرش ها و رفتارها در اثر گفتگو و مشاوره روی می دهد. به عبارت دیگر علوم انسانی فرایندی( نه علمی) است. خوشبختانه گروه علوم انسانی جهاد دانشگاهی این اثرگذاری را داشته است زیرا ارتباطات و جلسات ما با مسوولان دولتی باعث شد تا آنها با زبان علم سیاست آشنا شوند؛ زبانی که روی تصمیم گیری های سیاسی تاثیر می گذارد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی یادآور شد: در شبکه برنامه دوم، گروه های پژوهشی این پژوهشگاه به روی کارآمدی دولت جمهوری اسلامی ایران( منظور نظام سیاسی کشور نه قوه مجریه) فعالیت هایی را آغاز کرده اند. در این بخش کارآمدی نهادهای مدنی و تاثیر آن بر موارد سیاسی، حقوق شهروندی و ... مورد بررسی قرار گرفته اند.

وی خاطرنشان کرد: در حوزه طرح های کارفرمایی نیز ما بسیار نیاز محور عمل کرده ایم. در این بخش طرحی تحت عنوان نقد و سنجش چشم انداز را اجرا کرده ایم که مولفه ها و اندیشه های سیاسی بسیاری دارد. از دیگر طرح های کارفرمایی ، الگوی انتصاب استانداران جمهوری اسلامی ایران است؛ اکنون با توجه به تجربه جهانی طرحی مقایسه ای در علوم سیاسی انجام داده ایم که مراحل پایانی اش را سپری می کند.

وی یادآور شد: طرح های مختلف دیگری نیز با وزارت کشور، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، ناجا، وزات خارجه و مجمع تشخیص مصلحت نظام داشته ایم. اکنون گروه علوم سیاسی این مجموعه در این حوزه ها طرح هایی کاملا کاربردی و نیاز محور انجام می دهند؛ این طرح ها کاملا کاربردی و براساس نیاز عینی جامعه طراحی می شوند زیرا خود دستگاه ها این طرح ها را تایید و تصویب کرده اند.

وی درباره نحوه اجرای این طرح ها گفت: ابتدا پژوهشگاه با دستگاه های مربوطه مذاکرات لازم را انجام می دهد. سپس بر اساس اولویت های آنها پروپوزال و طرح اولیه ای را ارایه می دهد. در نهایت پس از گزینش و انتخاب در فرایند رقابت و مشارکت، وارد مرحله اجرایی می شود.

پژوهش های بنیادی در خدمت پژوهش های کاربردی

شاکری اظهارداشت: هم اکنون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی دارای چهار پژوهشکده فرهنگ و هنر، علوم انسانی (شامل گروه های پژوهشی علوم انسانی، زبان و ادبیات فارسی، الهیات و معارف اسلامی)، علوم اجتماعی (شامل گروه های پژوهشی جوانان و مناسبات نسلی، جامعه شناسی، روان شناسی اجتماعی) و علوم توسعه( شامل گروه های پژوهشی اقتصاد، مدیریت و برنامه ریزی شهری و منطقه ای) است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی افزود: در مجموع اکنون این پژوهشگاه 40 تا 50 عضو هیات علمی دارد و با شبکه علمی گسترده تقریبا با 150 تا 200 نفر متخصص دانشگاهی در ارتباط است؛ طرح های کارفرمایی این مجموعه باعث شده تا تعامل و ارتباط خوب و سازنده ای میان جهاد دانشگاهی با متخصصان دانشگاهی و دولتی برقرار شود و از نظرات آنها در طرح ها استفاده کنیم.

وی در پاسخ به این سوال که آیا پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی توانسته است به عنوان حلقه ای واسط با اجرای چنین طرح هایی چالش های صنایع و دانشگاه ها را رفع کند به سیناپرس گفت: در واقع با اجرای این طرح ها به فهم و درک متقابل رسیده ایم. نشانه های این درک متقابل ناشی از این مساله است که دیگر ما برای خودمان در مرکز تحقیق نمی کنیم و نتیجه آن را به معاون وزیر ارسال نمی کنیم. معاون وزیر نیز پس از پرداخت پول قرارداد، نتیجه طرح را در قفسه کمدش نمی گذارد. جهاد دانشگاهی طی سالیان متعدد به این تجربه رسیده است که می تواند با برقراری تعامل و گفتگو و فرایند پروژه یابی( ارتباطات علمی و اجرایی با دستگاه ها) نیاز واقعی جامعه را رفع کند.

به گفته وی، در واقع کارفرما افزون بر توان علمی، توانایی ها و مهارت های کاربردی ساختن علم جهاد دانشگاهی را می سنجد. کارفرما با هوش و بنابر تجربه درمی یابد که پژوهشگاه صرفا تئوری ها را بیان و روایت نمی کند بلکه مشکلی از جامعه را مشاهده می کند که کارفرما آن را ارایه کرده است؛ او در می یابد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی قصد دارد با زبانی مشترک این مشکل ها را تبدیل به مساله کند.

شاکری به تفاوت دیدگاه افراد دانشگاهی و جهاد دانشگاهی اشاره کرد و گفت: قطعا مساله ای که ما برای طرحی تعریف می کنیم با مساله ای که یک فرد دانشگاهی مطرح می کند بسیار متفاوت است. فردی که در دانشگاه فقط درس می خواند یا استاد دانشگاه است، مسایل را تنها از زوایای علمی جستجو می کند. در واقع پژوهش های او توسعه گرا و بنیادی است. در حالی که ما پژوهش های بنیادی را در خدمت پژوهش های کاربردی قرار داده ایم.

وی ادامه داد: کار ما در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی توسعه علم نیست بلکه توسعه تحقیقاتی است که نتایج علمی و مفیدی برای جامعه دارد. کسب چنین مزیتی باعث شده تا اکنون بسیاری از مراکز دولتی جهاد دانشگاهی را با عنوان ارگانی که تحقیقات علوم انسانی کاربردی انجام می دهد، بشناسند.

وی تصریح کرد: اکنون ما با وزارت کشور تفاهم نامه ای دو میلیارد تومانی امضاء کرده ایم تا راهکاری مناسب برای آسیب های اجتماعی داشته باشیم. همچنین طی تفاهم نامه ای 2تا 3 میلیارد تومانی با بنیاد مستضعفان طرح های توانمند سازی روستایی را در دست اقدام داریم. طرح هایی که کاملا علمی و کاربردی هستند که اغلب براساس پژوهش های ترویجی و مهارتی پیش برده شده اند. طی این تفاهم نامه تیم های پژوهشی ما به روستاها اعزام می شوند و با کمک مردم صندوق های محلی و تعاونی محلی تاسیس می کنند.

وی اظهارداشت: همچنین طی تفاهم نامه ای با سازمان مدیریت منابع انسانی طرح ملی پیرامون اشتغال دانش آموختگان دانشگاهی را درحال اجرا داریم. مدیریت منابع انسانی، فضای سرمایه گذاری در اقتصاد ایران، بافت های فرسوده شهری، پیمایش سبک زندگی و هویت ایرانیان نیز از دیگر طرح های پژوهشی این پژوهشگاه هستند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی ادامه داد: این طرح ها کاملا نیازهای دستگاه ها را پوشش می دهند. هنر ما این است که بتوانیم با این پژوهش ها خودمان را به زبان دستگاه سیاست، سازمان اجرایی و مدیریتی کشور نزدیک و اعتماد آنها را به خودمان جلب کنیم. این اعتماد از طریق اجرای این طرح ها ایجاد می شود.

وی یادآور شد: فرض کنید در مشارکت سیاسی طرحی را به جهاد دانشگاهی ارایه دهند و همان طرح را نیز به یک متخصص دانشگاهی دهند. ممکن است این فرد دانشگاهی تئوری های مشارکت و روش های مشارکت را بررسی کند اما ما تنها 10 درصد این کار را به تئوری های مشارکت اختصاص می دهیم. 80 درصد امور نیز به انجام کارهای مشارکتی و موانع پیش روی این طرح اختصاص پیدا می کند. در واقع هدف ما این است به دولت کمک کنیم تا بهترین گام را برای تحقق این اهداف بردارد.

شاکری در پایان به سیناپرس گفت: در سایر امور پژوهشگاه نیز این امر مترتب است و اکنون اعضای هیات علمی این پژوهشگاه نیز به سمت ارایه طرح های کاربردی هدایت شده اند. طبق مصوب قانون این پژوهشگاه، هریک از اعضای هیات علمی باید 70 درصد کار خود را به امور طرح های پژوهشی کارفرمایی(تحقیقات کاربردی) اختصاص دهند. 30 درصد نیز به خود اعضای هیات علمی اختصاص دارد تا بتوانند از نظر علمی خود را تقویت کنند.